Fundacja rodzinna – czy pozwala ochronić majątek?

Fundacja rodzinna to nie tylko narzędzie planowania sukcesji, ale również realna możliwość ochrony majątku. Nie wystarczy jednak samo utworzenie fundacji – muszą zaistnieć odpowiednie okoliczności. Kluczowe znaczenie ma moment jej ustanowienia, moment powstania ewentualnych zobowiązań fundatora oraz jego bieżąca sytuacja prawna. 

Dysponując dużym majątkiem, warto pomyśleć o fundacji rodzinnej odpowiednio wcześnie – jako o instrumencie prewencyjnego zabezpieczenia majątku fundatora. Fundacja rodzinna nie jest narzędziem do „uciekania z majątkiem”, lecz do jego świadomego i odpowiedzialnego zabezpieczania. Taki właśnie cel przyświecał twórcom przepisów regulujących fundacje rodzinne. 

Co decyduje o skuteczności ochrony?

Fundacja może skutecznie zapewnić ochronę majątku fundatora, ale …. decyduje o tym przede wszystkim moment jej ustanowienia oraz moment powstania zobowiązania fundatora. Ważne kryterium w tym zakresie pełni również rodzaj zobowiązania – ustawa przewiduje bowiem wyjątek w stosunku do zobowiązań alimentacyjnych. 

Pamiętajmy, iż fundacja rodzinna nie odpowiada za zobowiązania fundatora, jeśli powstały one po jej ustanowieniu. W praktyce oznacza to, że wierzyciel fundatora nie będzie mógł co do zasady dochodzić spełnienia świadczenia z majątku fundacji rodzinnej, jeśli fundator zaciągnął zobowiązanie po jej ustanowieniu. Wynika to z faktu, że majątek wniesiony do fundacji staje się jej własnością i stanowi odrębny byt majątkowy, niezależny od fundatora – fundacja jest bowiem odrębnym podmiotem prawnym.

Pisząc o momencie ustanowienia fundacji rodzinnej, a więc chwili, która jest, kluczowa dla oceny czy majątek jest bezpieczny, nie mamy na myśli momentu wpisu do rejestru. Przez moment ustanowienia należy rozumieć dzień, w którym fundator (lub fundatorzy) złożyli w formie aktu notarialnego oświadczenie o jej ustanowieniu w akcie założycielskim fundacji. Jeśli fundacja rodzinna powołana została w testamencie, decydujący będzie moment ogłoszenia testamentu. 

Ochrona majątku przed przyszłymi ryzykami

Fundacja rodzinna może skutecznie chronić majątek fundatora na wypadek jego ewentualnych przyszłych trudności finansowych. Jej podstawowym celem jest zachęcanie do gromadzenia i zarządzania majątkiem w sposób bezpieczny i niezależny od ryzyk wynikających z osobistej działalności fundatora. \. Dzięki temu fundator nie musi obawiać się, że jego działalność zawodowa lub gospodarcza przełoży się na zagrożenie dla majątku przekazanego do fundacji.

Co z egzekucją komorniczą?

Majątek wniesiony przez fundatora w odpowiednim momencie nie podlega egzekucji komorniczej. Prawa fundatora w związku ustanowieniem fundacji są niezbywalne i co do zasady niepodlegające zajęciu. Co więcej, Fundator nie otrzymuje w zamian za wniesienie majątku udziałów (jak to ma miejsce w przypadku np. spółki z o.o.), które komornik mógłby zająć w trakcie prowadzonego postępowania egzekucyjnego. Oznacza to, że jeśli fundator nie posiada osobistego majątku, a jego aktywa zostały wniesione do fundacji rodzinnej przed powstaniem zobowiązania, komornik nie ma z czego prowadzić egzekucji. W takiej sytuacji majątek fundacji jest poza jego zasięgiem. 

Kolejność zdarzeń – warunek kluczowy

Decydujące znaczenie ma jednak kolejność zdarzeń. Ryzyko „braku ochrony” majątku powstanie, jeśli zobowiązanie powstanie przed ustanowieniem fundacji. Wówczas możliwa będzie egzekucja również z majątku fundacji rodzinnej. 

 Ochrona majątku a nieruchomość wniesiona do fundacji 

Fundator może wnieść do fundacji rodzinnej również inne aktywa, poza środkami pieniężnymi. Prywatna nieruchomość fundatora wniesiona do fundacji stanie się jej majątkiem, będzie więc stanowiła odrębny majątek od majątku fundatora. Jeśli spełniony zostanie powyżej opisany warunek dotyczący momentu postania zobowiązania, taka nieruchomość również będzie chroniona przed egzekucją komorniczą. 

Rozwiązanie to stanowi zarazem przejaw celu, w jakim wprowadzono do polskiego porządku prawnego fundację rodzinną. Daje bowiem możliwość na przeprowadzenie skutecznej sukcesji posiadanych przez fundatora nieruchomości, niezależnie od jego ewentualnych przyszłych niepowodzeń finansowych. 

W jakich sytuacjach majątek fundacji nie zostanie ochroniony przed roszczeniami wierzycieli?

Aby powyższy mechanizm ochronny mógł zadziałać, zobowiązania nie mogą powstać przed założeniem fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna nie jest sposobem na ucieczkę przed długami fundatora już istniejącymi w momencie jej ustanowienia.  

Jeżeli długi istnieją w momencie ustanowienia fundacji, fundacja rodzinna odpowiada solidarnie wraz z fundatorem. Oznacza to, iż wierzyciel fundatora będzie mógł dochodzić spełnienia świadczenia przez fundatora, fundację albo oba te podmioty jednocześnie. 

Ochrona jaką daje fundacja rodzinna nie obejmuje również zobowiązań alimentacyjnych fundatora. Co ważne, w przypadku tego rodzaju długów fundacja rodzinna może ponosić odpowiedzialność nie tylko za zobowiązania powstałe przed ustanowieniem fundacji rodzinnej, lecz także później. W przypadku gdy egzekucja z majątku fundatora obowiązku alimentacyjnego powstałego po ustanowieniu fundacji rodzinnej okaże się bezskuteczna, uprawniony może prowadzić egzekucję z majątku fundacji rodzinnej.

Podsumowanie 

Fundacja rodzinna to skuteczny instrument ochrony majątku – ale tylko wtedy, gdy zostanie ustanowiona z odpowiednim wyprzedzeniem. Nie służy do ucieczki przed istniejącymi już problemami finansowymi, ale może być bardzo cennym i bezpiecznym rozwiązaniem dla tych, którzy chcą działać odpowiedzialnie i z wyprzedzeniem.

Jeśli zastanawiasz się, czy fundacja rodzinna będzie właściwym rozwiązaniem w Twojej sytuacji – skontaktuj się z nami. Przeanalizujemy Twoje potrzeby i zaproponujemy dopasowaną, skuteczną strategię działania.

---